De laatste dag van het jaar is als vanouds een moment om terug te blikken. In dit jaaroverzicht kijken we terug op enkele hoogtepunten van het afgelopen jaar qua vuurbollen, meteoorwaarnemingen en activiteiten van de werkgroep.
Terwijl de uren wegtikken naar 2024 en de eerste meteorenzwerm van het nieuwe jaar zich alweer bijna aandiend (de Boötiden, welke in januari 2023 goed te zien waren), werpen we hier een laatste blik op een mooi en divers jaar. Voordat we de score opmaken, staan we ook stil bij een jaar waarin we afscheid namen van onze vriend, collega en oud-bestuurslid Marc Neijts. Op 17 juni 2023 overleed hij op de leeftijd van 70 jaar na een kort ziekbed. Marc was een fervent meteorenliefhebber en voor velen, zowel in binnen- als buitenland, een grote bekende. Zijn enthousiasmerende deelname aan vele activiteiten bracht veel goeds voort in de werkgroep en daarbuiten.
Zwermen en waarneemacties
De omstandigheden voor verschillende zwermen waren afgelopen jaar erg gunstig. In 2023 omarmde de werkgroep daarom het plan om het visueel waarnemen in Nederland actiever aan te moedigen. Hoewel het meteoorwaarnemen met camera’s populair is en het brede publiek graag naar meteorenzwermen kijkt, zakt het visueel waarnemen wat weg. Tijdens de Lyriden, Orioniden en Geminiden konden leden, liefhebbers en publiek zich aanmelden om met ervaren waarnemers naar de zwermen te kijken. Helaas werkte het weer onvoldoende mee (2023 bleek een ongekend nat jaar, aldus het KNMI). In 2024 zal de werkgroep het initiatief doorzetten, dus wees welkom! Een nieuw hulpmiddel voor de visuele waarnemer is de ‘Grootstedelijke Meteorenkaart’ (Urban Meteor Map), dat voor zwermen in 2024 verder ontwikkeld zal worden. Handig, zeker voor waarnemers die in stedelijk gebied een blik omhoog werpen.
Vuurbollen en meteorieten
Hét hoogtepunt van het jaar was de inslag van de planetoïde 2023CX1. De planetoïde werd enkele uren voorafgaande aan de botsing met de aarde ontdekt. Op 13 februari trad het brokstuk de atmosfeer boven Normandië binnen. De Nederlandse fotograaf Gijs de Reijke legde de vuurbol op spectaculaire wijze vast. Tijdens de Meteorendag der Lage Landen, vertelde hij met verve over het proces dat leidde tot de prachtplaat. In de dagen erna vonden zoekteams van FRIPON/Vigie-Ciel de eerste meteorieten.
Elders in Europa werden ook meteorieten geborgen. Op 25 april was het raak na een daglichtvuurbol in Elmshorn. En in Frankrijk was het dit jaar dubbel-raak en er werd na een vuurbol van 9 september een meteoriet gevonden. De kans iets te vinden in het zeer bosrijke gebied leek klein, maar door publiek in de regio in te seinen werd door een bewoner een meteoriet gevonden die insloeg op een tuintafel.
Boven Nederland verschijnen afgelopen jaar ook verschillende vuurbollen. Een prachtig exemplaar verscheen in de nacht van 27 mei om 3:09 uur lokale tijd. De vuurbol trok een lichtspoor van Antwerpen tot voorbij Apeldoorn. Verschillende cameranetwerken rekenen aan de vuurbol en komen momenteel op een kleine restmassa uit. Dat betekent dat een kleine hoeveelheid materiaal als meteoriet de grond bereikt kan hebben. Te klein om een zoekactie op te zetten, maar toch de moeite waard om bewoners in de regio alert te maken voor kleine verdachte steentjes.
Op zaterdag 16 september verscheen rond 20:33 uur LT een vuurbol die zichtbaar was vanuit Groningen en andere waarnemers uit de noordelijke provincies. Op sociale media en in de lokale pers werd er melding van gedaan. Deze vuurbol verscheen boven de Noordzee, en was daarom makkelijk te zien omdat deze laag aan de horizon verscheen. Toevallig verscheen de avond ervoor (vrijdag 15 september om 21:05 uur LT) ook een vuurbol die direct over Groningen vloog, maar deze werd nauwelijks gemeld, waarschijnlijk omdat deze hoger aan de hemel verscheen en dus niet direct in het blikveld verscheen.
De vuurbollen boven Nederland leverden geen nieuwe Nederlandse meteoriet op, maar in 2023 stond wel een andere meteoriet in de schijnwerpers. Het was op 27 oktober precies 150 jaar geleden dat de Diepenveen meteoriet neerkwam bij het dorpje Diepenveen. De Historische Vereniging Dorp Diepenveen en Omgeving (HVDD) organiseerde samen met de Koninklijke Nederlandse Vereniging voor Weer- en Sterrenkunde (KNVWS) een feestelijk programma in en rond Diepenveen, en een lezingenavond in het plaatselijke Kulturhus. Hierbij waren ook verschillende sprekers en bijdragen vanuit de Werkgroep Meteoren. Lees hier de terugblik op de zeer geslaagde dag.
De vuurbol waargenomen door Johan Pieper vanuit Kerkrade. Bron: J. Pieper via Twitter.
De Werkgroep in Nederland en Internationaal
Begin 2023 heeft de werkgroep een aantal appgroepen gestart voor haar leden. Hierin houden leden elkaar op de hoogte van projecten, en worden waarnemingen van vuurbollen en meteorenzwermen gedeeld met enthousiaste discussies. Wil je ook meedoen? Check dan hier de details.
Zondag 26 november kwamen verschillende meteoorwaarnemers en liefhebbers uit Nederland en België bijeen op de sterrenwacht Halley voor de jaarlijkse Meteorendag der Lage Landen. Het waarnemen van meteoren is tegenwoordig mogelijk met veel verschillende technieken, en de Meteorendag slaagde erin om deze breedte ook aan bod te laten komen in het programma.
Naast de landelijk activiteiten, was de werkgroep ook weer over de grens te vinden. Elk jaar organiseert de International Meteor Organization (IMO) een internationale conferentie die professionele en amateur-meteoorwaarnemers van over de hele wereld samenbrengt. In Redu, België genoten deelnemers van verschillende lezingen over de volle breedte van de meteoorsterrenkunde en bijdragen uit nieuwe aangrenzende werkvelden. Vanuit Nederland waren meerdere meteoorwaarnemers aanwezig, waaronder enkele werkgroepleden.
Groepsfoto met de 26 deelnemers aan de Meteorendag der Lage Landen 2023. Foto: Urijan Poerink
Vooruitblik 2024
In het nieuwe jaar gaan we weer goed van start met nieuwe activiteiten. Zo organiseren weer een ALV gecombineerd met een nieuwjaarsborrel. Daarnaast kijken we uit naar de buitenlandexcursie naar de Nördlinger-Ries inslagkrater (aanmelden is nog mogelijk!), zullen we een workshop organiseren om een GMN meteorencamera te bouwen en uiteraard verwelkomen we je weer graag op de Meteorendag der Lage Landen. Je hoort meer over alle plannen begin 2024! Voor de drie actiefste meteorenzwermen in 2024 zien we dat de Boötiden-piek qua maanfase samenvalt met het Laatste Kwartier, de Perseïden-piek nabij het Eerste Kwartier ligt en het Geminiden-maximum vlak voor Volle Maan. Meer weten wat de zwermen brengen? Check dan de meteorenkalender 2024 van IMO.