Augustus is weer dé maand om ‘vallende sterren’ te tellen. De populaire Perseïden maken de komende dagen weer hun entree aan de nachtelijke sterrenhemel. De jaarlijks terugkerende meteorenzwerm is dit jaar in de nacht van zaterdag 12 op zondag 13 augustus 2023 aantrekkelijk om te bekijken, omdat de maan nauwelijks stoort. De verwachtte zomerse weersomstandigheden maken het weekend ook aangenaam om meerdere avonden te kijken, mits de bewolking meewerkt.
Elk jaar rond 12-13 augustus kun je meteoren (‘vallende sterren’) zien van de Perseïdenzwerm. De maanfase is dit jaar erg gunstig (het is nieuwe maan op 16 augustus) en dat betekent dat de omstandigheden voor het waarnemen erg geschikt zijn. De brede piek van deze meteorenzwerm wordt volgens IMO, de internationale organisatie voor Meteoorwaarnemers, verwacht op 13 augustus van 4:00 tot 23:00 uur plaatselijke zomertijd. Alles samen maakt zondagochtend vroeg dus een zeer geschikt moment om te kijken. Ook de dagen ervoor en erna kun je meer meteoren zien dan gebruikelijk. Met de gunstige verwachtingen voor zomerweer in het vooruitzicht zijn de avonden en nachten van komend weekend dus erg aantrekkelijk om te gaan kijken, mits het natuurlijk onbewolkt is.
Wanneer kijken?
Je kunt op zaterdag 12 augustus al rond 22:30 uur gaan kijken zodra het donker wordt. Het aantal meteoren neemt toe naarmate het sterrenbeeld Perseus hoger aan de hemel klimt. In dit sterrenbeeld ligt namelijk de plek waaruit de meteoren wegschieten (de ‘radiant’). Het grootste aantal meteoren zie je dan in de vroege uurtjes op zondagochtend als de radiant het hoogste aan de hemel staat. Dat is zondagochtend rond 4 uur plaatselijke tijd.
Een prachtige foto van een Perseïde gemaakt bij de Dwingeloo Radiotelescoop in Drenthe. Deze foto werd gemaakt door Chen Xie.
In het kort: wat staat er te gebeuren?
Augustus is sinds jaar en dag dé maand om naar meteoren te kijken. Dit lichtfenomeen ontstaat hoog in de atmosfeer als kleine stofdeeltjes uit het stofspoor van de komeet 109P/Swift-Tuttle in grote aantallen de atmosfeer van de aarde binnenvliegen met een snelheid van zo’n 60 km/s en oplichten. Aangezien het er veel zijn, lijken ze vanuit het sterrenbeeld Perseus in alle richtingen weg te schieten. Hierdoor noemen sterrenkundigen deze meteorenzwerm de Perseïden. De meteorenzwerm heeft een brede piek, dus er is een ruime periode waarin je veel meteoren kunt waarnemen. Vooral op de late avond en nacht van 11-12, 12-13 en 13-14 augustus zie je de meeste meteoren aan de sterrenhemel, doordat de aarde dan het stoffigste deel van het komeetspoor doorkruist. Blijf met lekker weer dus wat langer buiten en kijk vooral na middernacht om de meeste meteoren te zien.
Extra bijzonderheden in 2023
In recente jaren zijn er verschillende uitbarstingen waargenomen in de activiteit, waarbij er kortstondig een hoger aantal meteoren was te zien, zoals op 12 augustus in 2018 en recent nog op 14 augustus 2021 (lees ook dit verslag). In 2023 wordt verwacht dat de aarde op 14 augustus tussen 3:00 uur en 4:45 uur lokale tijd weer een stofspoor doorkruist dat in 68 v.Chr. door de komeet 109P/Swift-Tuttle werd achtergelaten. Of deze situatie weer voor een hoger aantal meteoren zal zorgen, is vooraf niet te voorspellen. Kijken dus!
“Meteorenkijken is niet alleen leuk om te doen, er zijn ook veel amateurs die ze tellen. Aan die gegevens is grote behoefte voor het beter begrijpen van de Perseïdenzwerm.”
Felix Bettonvil, meteoorwaarnemer bij de werkgroep
Kijktips
Meteorenkijken is erg makkelijk omdat je er geen speciale apparatuur voor nodig hebt. Kleed je wel warm aan of neem een deken mee, zoek een geschikte donkere plek en kijk (met pauzes) een uur of langer omhoog. Aangezien meteoren overal aan de hemel verschijnen, hoef je dus niet in een specifieke richting te kijken om iets van de activiteit van de Perseïden te bespeuren. Vanwege de storende invloed van de maan is het goed om in een andere richting te kijken, waar de hemel donkerder is. Je kunt natuurlijk ook op andere manieren deze meteoren waarnemen en vastleggen. Onderaan dit artikel vind je daarom een aantal bruikbare waarneemtips.
Wat moet je verder weten van de Perseïden?
De Perseïdenzwerm is een van de actiefste meteorenzwermen van het jaar. Dankzij de (doorgaans) aangename weersomstandigheden midden in de vakantieperiode en het grote aantal meteoren dat je per uur kunt zien, is deze zwerm voor veel mensen een buitenkans om naar meteoren te kijken. De maximale activiteit van de Perseïden ligt onder perfecte, gestandaardiseerde omstandigheden rond de 110 meteoren per uur. Dat is de actuele waarde die je in veel tabellen en lijstjes tegenkomt. Zoveel meteoren zie je er echter nooit. Het aantal meteoren dat je kunt zien, wordt namelijk bepaald door drie dingen: het tijdstip waarop je kijkt, de mate van duisternis (of: lichtvervuiling) en het deel van de sterrenhemel dat je kunt zien.
Ga allereerst op het juiste tijdstip naar buiten, want dat bepaalt hoe actief de zwerm is en hoe hoog de radiant (het punt waaruit de meteoren in het sterrenbeeld Perseus ontspringen) aan de hemel staat. Net na zonsondergang op 12 augustus staat de radiant nog laag boven de horizon en je ziet daardoor vrij weinig meteoren. Het aantal loopt op naarmate de avond en nacht naar dinsdag 13 augustus vordert en het sterrenbeeld Perseus hoger aan de hemel klimt. De periode waarin de meeste Perseïden per uur zichtbaar zijn, ligt daarom tussen middernacht en zonsopkomst.
Trek je erop uit en wil je de beste kans hebben om veel meteoren te zien? Zoek dan vooral een donkere plek met zo min mogelijk omgevingslicht om naar de Perseïden te kijken; hoe donkerder hoe beter. Probeer ook een plek uit te kiezen waar je zoveel mogelijk van de sterrenhemel boven je ziet, zonder hinder van hoge bomen, gebouwen of bewolking, zodat er naar verhouding ook meer meteoren zichtbaar zijn.
Welke factoren hebben invloed op het aantal meteoren dat je ziet? Drie zijn het belangrijkste. Het tijdstip waarop je kijkt bepaalt de hoogte van de radiant en daarmee het aantal meteoren dat je per uur ziet. De duisternis, of beter gezegd de mate van lichtvervuiling, én de hoeveelheid vrij zicht (‘hemelzichtbaarheid’) bepalen samen hoeveel er van het aantal zichtbare meteoren wegvallen.
Waarnemers in Nederland kunnen dankzij de zwermactiviteit van de Perseïden later in de nacht tussen de 30-45 meteoren per uur zien. Bedenk wel dat het aantal meteoren voor waarnemers in verschillende delen van Nederland zal verschillen en dat het vooral in en rond de grote steden veel lager kan uitvallen als gevolg van de lichtvervuiling en een beperkter zicht op de sterrenhemel. Bereid je dus goed voor en houd rekening met onze drie tips: tijdstip, duisternis en vrij zicht op de sterrenhemel.
Kijkplekken voor meteoren op de kaart
Wil je wat inspiratie voor het zoeken van een goede kijkplek? Check dan deze interactieve ArcGIS StoryMap met meer informatie over de effecten die we hiervoor noemden, maar dan inzichtlijk gemaakt op een landkaart.
Weersomstandigheden
De vooruitzichten zijn momenteel gunstig. Wat als de weersomstandigheden tijdens de maximumnacht (zaterdag 12 op zondag 13 augustus) onverhoopt tegenvallen? Geen nood, houd de weersverwachtingen de dagen voor het maximum goed in de gaten en probeer in de nachten vóór en ná de maximumnacht ook naar boven te kijken, al zijn er dan wel een stuk minder meteoren zichtbaar. Ook in de nachten van 11-12 en 13-14 augustus heb je dus goede kansen om Perseïden te zien. De kans op bewolking (of de opklaringen) kun je in de gaten houden met de ‘wolkenverwachting’ van MeteoCiel. Bedenk wel dat je door een gat in het wolkendek veel minder meteoren ziet dan bij een volledige onbewolkte hemel, dus je zult dan wat meer geduld moeten hebben om enkele Perseïden te kunnen zien.
LINKS NAAR MEER ACHTERGRONDINFORMATIE:
- Hoeveel meteoren kun je écht zien?
- Top 5 waarneemtips voor visuele waarnemers
- Volg onze fototips en maak prachtige foto’s van meteoren
- Teken je waargenomen meteoren in op een speciale sterrenkaart
- Ontdek meer waarneemtechnieken om meteoren vast te leggen
Orgineel gepubliceerd op 8 augustus. Laatste update: 8 augustus 2023 20:45 uur.