Tussen 13 en 15 december 2023 zijn de Geminiden weer te zien. Dankzij de lange, donkere nachten is het wellicht wel de mooiste zwerm van het jaar om te kijken en de omstandigheden zijn dit jaar heel gunstig, het is nieuwe maan op 12 december, wat betekent dat de maan niet zal storen. Voor liefhebbers organiseert de Werkgroep Meteoren een waarneemworkshop.
Het moederlichaam van de Geminiden is niet een komeet zoals bij veel andere meteorenzwermen, maar een planetoïde: 3200 Phaethon. Het is van het type Apollo en wordt beschouwd als zijnde actief. Mogelijk is het een dode komeet. Sommige astronomen spreken van een rotskomeet. De hoeveelheid stof die Phaethon produceert is van grotere dichtheid dan bij komeetstaarten het geval is, maar daarentegen laat Phaethon geen staart zien wanneer ze dichtbij de Zon komt.
Phaethon werd ontdekt in 1983 door de beroemde IRAS satelliet (Infrarood astronomische satelliet) waaraan ook Nederland een belangrijke bijdrage leverde. Mede-ontdekker was de Britse astronoom John K. Davies, die als leider van het grote Europese astronomische OPTICON project, tien jaar terug, voor veel Nederlandse sterrenkundigen een bekende is. Phaethon is een kleine 6 kilometer in diameter en kon worden waargenomen met radar met hulp van de Arecibo radiotelescoop. Ze heeft een omlooptijd van 1.4 jaar. Door de Japanse ruimtevaartorganisatie JAXA is er ook een fly-by ruimtemissie gepland naar 3200 Phaethon, de DESTINY+ missie (lancering 2024, fly-by in 2028).
Geminid Meteor Shower from China, by Dai Jianfeng, China. First place in the 2021 IAU OAE Astrophotography Contest, category Meteor showers.
Over de Geminiden
De Geminiden zijn nog niet zo lang bekend (voor het eerst gezien in 1862, en daarmee veel jonger dan de Perseïden, Leoniden en Lyriden), en de verwachting is ook dat op lange termijn de Geminiden niet meer zichtbaar zullen zijn. Op dit moment, van jaar tot jaar, laten de Geminiden niet veel verschillen in activiteit zien. Onder gunstige omstandigheden (perfecte duisternis met een grensmagnitude +6.5, radiant in het zenit) mogen we tijdens het maximum 120 meteoren per uur verwachten. De Internationale Meteoren organisatie plaatst het maximum in 2023 rond 20 uur plaatselijke tijd (Bron: IMO meteor calendar 2023). Vanaf ongeveer 21 uur is de radiant hoog genoeg om waarnemingen te beginnen, en klimt daarna verder waardoor ze de hele nacht goed bekeken kunnen worden. Hierdoor kun je al vanaf het begin van de avond naar meteoren kijken. Het aantal meteoren is het grootst als de radiant hoog boven de horizon staat (rond 1 – 3 uur in de nacht), waarna het aantal weer iets afneemt.
De radiant van de Geminiden is in het sterrenbeeld Tweelingen, vlakbij de heldere ster Castor. Geminiden zijn met 35 km/s trage meteoren. Je hoeft overigens niet in de richting van de radiant te kijken, iets ernaast is beter.
Nog een kleine verrassing?
Op 12 december, net voor het Geminiden-maximum is er een wellicht een kans om meteoren van komeet 46P/Wirtanen te zien (de oorspronkelijke van de Rosetta space mission). De meteoren zullen met snelheden van 13 km/s bijzonder langzaam zijn. (Bron: IMO/ Jeremie Vaubaillon)
Hoe waarnemen?
Behalve genieten van een mooi natuurverschijnsel, is het heel nuttig om het aantal meteoren te tellen en te tekenen. Daarnaast zijn foto’s en video-opnames ook erg zinvol. De laatste helpen bij het bepalen van de baan van de Geminiden in ons zonnestelsel.
Waarneemactie met de werkgroep
Het maximum valt in de nacht van donderdag op vrijdag (14-15 december). Als het weer het toelaat zullen we een waarneemactie organiseren: op een donkere plek samen met ervaren meteorenwaarnemers kijken naar de Geminiden. Een telescoop is niet vereist, we kijken met het blote oog. Neem in ieder geval wel mee:
- Warme kleding met meerder laagjes
- Slaapzak (evt met bivakzak), stretcher of ligstoel
- Rood afgeschermd zaklampje (of een hoofdlamp met rood licht, verkrijgbaar bij een buitensportzaak)
- Opgeladen smartphone
Voor materialen wordt gezorgd. Meer informatie over de Geminiden lees je ter voorbereiding alvast in de meteorenkalender van IMO.