Een groot internationaal samenwerkingsverband, waaraan bijna honderd onderzoekers wereldwijd deelnemen en dat werd geleid door Auriane Egal (FRIPON / Montreal Planetarium /University of Western Ontario), publiceerde in Nature Astronomy (ArXiv) de eerste uitgebreide studie van een planetoïde die vanuit de ruimte tot aan zijn inslag op aarde is gevolgd. De analyse van planetoïde 2023 CX1 biedt een unieke kans voor zowel de wetenschap als de planetaire verdediging.
Planetoïde 2023 CX1, ontdekt op 12 februari 2023, amper zeven uur voordat het de atmosfeer van de aarde binnendrong, sloeg op 13 februari om 02:59 UTC in boven Normandië. De bijna bolvormige planetoïde had een diameter van iets minder dan een meter en een geschatte massa van ongeveer 650 kg. De meteoriet sloeg catastrofaal uiteen op een hoogte van ongeveer 28 km, waarbij 98% van zijn kinetische energie in een fractie van een seconde vrijkwam – uitzonderlijk gedrag voor een object van deze omvang. De explosie verspreidde meer dan honderd fragmenten over Normandië. De teruggevonden meteoriet, genaamd Saint-Pierre-Le-Viger (SPLV), is de enige gewone chondriet die ooit vanuit de ruimte tot in het laboratorium is bestudeerd.
Ongekende wetenschappelijke mobilisatie
Meer dan 100 wetenschappers en burgerwaarnemers in Europa, Amerika, Afrika en Australië bundelden hun krachten om elk aspect van deze uitzonderlijke val te onderzoeken: telescopische ontdekking, baan tracking, atmosferische observaties door middel van optische, infrageluid- en seismische gegevens, en geochemische laboratoriumanalyses. Deze unieke alliantie tussen professionele en burgerwetenschapper toont de kracht van internationale samenwerking aan bij zeldzame en kritieke hemelverschijnselen.
Belangrijkste wetenschappelijke bevindingen
- Een recordvoorspelling – 2023 CX1 is pas de 7e planetoïde die ooit vóór de inslag is gedetecteerd. Dankzij een nieuwe observatiestrategie voorspelden ESA en NASA het tijdstip en de locatie van de inslag met ongekende nauwkeurigheid.
- Een wereldprimeur: ruimtevaartorganisaties en het FRIPON/Vigie-Ciel-netwerk mobiliseerden het publiek om de inslag van de planetoïde in de atmosfeer vast te leggen, wat resulteerde in de eerste grootschalige “gerichte” waarneming van een meteoor. Het maakte ook de snelle berging van meteorieten op de grond mogelijk, dankzij een uitzonderlijke mobilisatie van burgers.
- Een “gewone” planetoïde…maar uniek: 2023 CX1 is de enige dreigende inslag die is geïdentificeerd als een gewone L-type chondriet, de meest voorkomende klasse meteorieten die we op aarde vinden.
- Een baan met ongeëvenaarde precisie: het verschil tussen de voorspelde en waargenomen atmosferische baan was minder dan 20 meter, waardoor SPLV de meteoriet was met een van de meest nauwkeurig gemeten banen tot nu toe.
- Een getraceerde oorsprong — Analyses tonen aan dat 2023 CX1 zich ongeveer 30 miljoen jaar geleden in de binnenste hoofdgordel van zijn moederlichaam heeft losgemaakt.
- Een atypische fragmentatie — De asteroïde, die bestand was tegen hoge dynamische druk (4 MPa), viel abrupt uiteen op ongeveer 28 km hoogte, waardoor een geconcentreerde sferische schokgolf ontstond.
- Een verhoogd risico — Hydrodynamische simulaties laten zien dat dit type fragmentatie grotere schade aan de grond kan veroorzaken dan progressieve fragmentaties, zoals waargenomen bij de Chelyabinsk explosie in 2013.
Gevolgen voor planetary defense
Deze studie benadrukt de noodzaak om spectrale, structurele en dynamische karakterisering van asteroïden vóór de inslag te integreren in planetaire verdedigingsprotocollen. Asteroïden die verwant zijn aan L-type chondriet, en afkomstig zijn uit de binnenste hoofdgordel, vereisen mogelijk versterkte waarschuwingssystemen en aangepaste evacuatieplannen in geval van een bedreiging.