Elk jaar rond 12 augustus zijn er bij helder weer veel vallende sterren te zien. Deze meteoren horen bij de zogenaamde Perseïdenzwerm. De meteoren zijn vanaf een donkere plek, mits het onbewolkt is, de hele nacht te bekijken. Dit jaar verschijnen er in de nanacht van 11 op 12 augustus mogelijk nóg meer meteoren dan in andere jaren door de invloed van de planeet Jupiter. Ook de nacht erna zijn er aardig wat Perseïden te zien.

Perseïde uit 2015. Foto: Roy Keeris, Lattrop

Een vallende ster – ook wel meteoor genoemd – heeft niets met echte sterren van doen. Het gaat om een stofdeeltje of stukje gruis uit de ruimte dat de dampkring van de aarde binnenkomt. Het botst dan met hoge snelheid tegen moleculen in de lucht. Hierbij komt op zo’n 100 kilometer hoogte energie vrij in de vorm van een lichtflits die we vanaf de grond kunnen zien: een vallende ster.

Komeetgruis
Meteoren verschijnen elke nacht. Maar in sommige perioden kunnen we meer meteoren zien dan normaal. Dat komt omdat de aarde dan een baan van een komeet kruist. In die baan zitten veel stof- en gruisdeeltjes die de komeet heeft achtergelaten. Als de aarde door de baan trekt, komen de deeltjes in de atmosfeer van de aarde terecht en dan verschijnen er meteoren.

Vanuit een punt in het sterrenbeeld Perseus lijken de vallende sterren op ons af te komen. Deze kaart geldt voor het noordoosten rond 1 uur. Klik voor vergroting.

Elk jaar rond 12 augustus trekt de aarde door de baan van de komeet Swift-Tuttle. Dan verschijnen er veel meteoren die uit het sterrenbeeld Perseus lijken te komen. Deze meteoren heten Perseïden, vernoemd naar dit sterrenbeeld. De vallende sterren kunnen aan de hele hemel verschijnen, maar als je vanuit het meteoorspoor een denkbeeldige lijn terug trekt aan de hemel, kom je uiteindelijk in Perseus uit. Perseïden zijn te zien van half juli tot eind augustus, met een hoogtepunt rond 12 augustus. Dan zijn er bij helder weer vele tientallen meteoren per uur te zien.

Dicht stofspoor
Wetenschappers verwachten dat de aarde dit jaar door een wat dicht stofspoor trekt, waardoor er wellicht nog meer vallende sterren kunnen verschijnen. Dit komt door de invloed van de reuzenplaneet Jupiter. Deze opleving wordt ergens in de nanacht van 11 op 12 augustus (dus na middernacht) verwacht, zie ook de tweede grafiek hieronder. Rond 4 uur gaat het schemeren, dus dan neemt het aantal vallende sterren die we vanuit Nederland kunnen zien weer af. Lees hier meer (Engelstalig).

Zwoel zomerweer?
Als het in de dagen van de Perseïden zwoel zomerweer is, kunnen we ‘s avonds best een tijdje buiten zitten om de vallende sterren te bekijken. Maar wie voor een langere periode wil gaan kijken, kan zich beter goed aankleden. Omdat we bij het waarnemen stil zitten of liggen, produceert ons lichaam weinig warmte en koelen we snel af. Trek afhankelijk van het weer een trui aan of een jas en bij een echt koele nacht zelfs een extra broek. Zorg ook voor een makkelijke stoel, veldbed of slaapmatje. Laat de ogen goed aan het donker wennen – dat duurt wel een kwartier. Kijk goed waar de meteoren vandaan komen en probeer eens te tellen hoeveel er te zien zijn in een half uur of een uur. Het leuke van meteoren kijken is dat iedereen het kan doen, zonder telescoop of verrekijker!

Vuurbollen
Soms verschijnen er felle meteoren die veel helderder zijn dan de sterren aan de hemel. Meteoren die zelfs helderder zijn dan de planeet Venus, worden vuurbollen genoemd. Een aantal organisaties, waaronder De Werkgroep Meteoren van de Koninklijke Nederlandse Vereniging voor Weer- en Sterrenkunde (KNVWS) is geïnteresseerd in deze vuurbollen. Ziet u zo’n felle meteoor, meld deze dan hier.

Bekijk ook onze fotografietips en check de actuele weersinformatie op deze pagina.

Meer informatie
Nieuws en informatie over meteoren en ook waarnemingen zijn te volgen via de Facebook-pagina en het Twitter-account van de Werkgroep Meteoren.

Bijlage: diagrammen met verwachte aantal vallende sterren

In onderstaande diagrammen is de verwachte activiteit van de Perseïden weergegeven voor de nacht van 11 op 12 augustus, achtereenvolgens voor als de verhoogde activiteit niet optreedt, en voor als deze wél optreedt. Het laatste diagram geldt voor 12 op 13 augustus. Het grijze staafdiagram staat voor de activiteit wereldwijd en het blauwe deel hierin is het aantal meteoren dat vanuit Nederland zichtbaar is onder ideale omstandigheden. Bij de schatting van dit aantal wordt rekening gehouden met de hoogte van de maan (gele lijn) en de hoogte van de radiant, het punt waar de meteoren vandaan lijken te komen (groene lijn). Deze hoogte is weergegeven in graden. Deze aantallen gelden voor een zeer donkere plek zonder strooilicht en een heldere atmosfeer (in Nederland helaas meestal niet het geval). In werkelijkheid zul je dus een stuk minder vallende sterren zien.

Normale activiteit (blauw) in de nacht van donderdag 11 op vrijdag 12 augustus indien de verhoogde activiteit NIET optreedt

Mogelijk verloop van de activiteit (blauw) in de nacht van donderdag 11 op vrijdag 12 augustus indien de verhoogde activiteit WEL optreedt. Bron: Bill Cooke (NASA)

Verwachte activiteit (blauw) in de nacht van vrijdag 12 op zaterdag 13 augustus.