Op 13/14 december zijn de meteoren van de Geminiden weer zichtbaar. In de nacht van zondag op maandag tientallen ‘vallende sterren’ per uur te zien. Net als de Perseïden in augustus, is dit een meteorenzwerm die bij helder weer door iedereen goed kan worden waargenomen. Dit jaar is er geen storend maanlicht en zie je meer meteoren dan gebruikelijk. Vanaf een donkere plek buiten de stad met vrij zicht op de hele sterrenhemel tel je er mogelijk tot wel 90 per uur.
Wat kun je verwachten?
In de nacht van zondag 13 op maandag 14 december zijn bij helder weer enkele tientallen meteoren (‘vallende sterren’) per uur te zien. De meteoren lijken te komen vanuit het sterrenbeeld Tweelingen (‘Gemini’) dat begin van de avond al boven de horizon staat. De maan stoort dit jaar niet, zodat de meteoren goed opvallen tegen de hemelachtergrond. Het maximum van de zwerm wordt rond 02:00 uur ‘s nachts Nederlandse tijd verwacht (bron: IMO). Doordat het maximum enkele uren duurt, kun je de hele avond en nacht meteoren zien. De meeste meteoren tel je in de uren ná middernacht.
Kort lesje meteorenkijken
Meteorenkijken is makkelijk. Kleed je warm aan, neem een aantal dekens of goede winterslaapzak mee, zoek een geschikte plek met vrij zicht en zo min mogelijk lichtvervuiling en kijk (met pauzes) een uur of langer omhoog. Je hebt geen telescoop nodig, maar een ligstoel bijvoorbeeld is wel handig. Aangezien meteoren overal aan de hemel verschijnen, hoef je niet in een specifieke richting te kijken. Je kunt natuurlijk op meerdere manieren meteoren waarnemen tijdens deze meteorenzwerm. Onderaan dit artikel vind je een aantal links naar bruikbare tips voor het waarnemen van meteoren met het blote oog, het maken van foto’s, en de mogelijkheden om meteoren met video of radio waar te nemen.
Wat bepaalt hoeveel meteoren je kunt zien?
De Geminiden is één van de actiefste meteorenzwermen van het jaar. Hoeveel meteoren je precies ziet varieert, en hangt van een aantal factoren af. De maximale activiteit van de zwerm ligt onder perfecte omstandigheden rond de 150 meteoren per uur (bron: IMO). Dat is de waarde die je in veel tabelletjes en lijstjes tegenkomt. Zoveel zien we er echter nooit. Het aantal meteoren dat je kunt zien, wordt namelijk bepaald door drie dingen: het tijdstip waarop je kijkt, hoe donker het is waar je kijkt, en hoeveel je kunt zien van de hemel.
Ga allereerst op het juiste tijdstip naar buiten, want dat bepaalt hoe hoog de radiant (het punt waar de meteoren vandaan lijken te komen) aan de hemel staat. Net na zonsondergang aan het begin van de avond staat de radiant laag aan de horizon en zie je nog weinig meteoren. Het aantal loopt op naarmate de avond en nacht vordert en het sterrenbeeld Tweelingen hoger aan de hemel staat. De periode waarin de meeste Geminiden per uur zichtbaar zijn, ligt tussen middernacht en zonsopkomst.
De beste kans maak je als je een donkere plek opzoekt om naar meteoren te kijken; hoe donkerder hoe beter. Op lightpollutionmap.info kun je kijken waar je een geschikte donkere plek bij jou in de buurt te vindt.
En als laatst: hoe meer je van de sterrenhemel boven je ziet, zonder bomen, gebouwen of bewolking, hoe meer meteoren je zult zien. Als je rekening houdt met deze drie dingen (tijdstip, duisternis en hemelzichtbaarheid), dan kun je in de nacht van 13/14 december enkele tientallen meteoren per uur waarnemen. De oplettende ervaren waarnemer zou er dan rond de 80-90 per uur kunnen zien, maar het aantal meteoren zal voor veel mensen wat lager uitvallen. Vooral in en rond de grote steden zal dit lager liggen door lichtvervuiling en beperkter zicht op de sterrenhemel.
Tegenvallende weersomstandigheden?
Wat als het niet helder is? Probeer dan in de nachten vóór en ná de maximumnacht naar boven te kijken. Je kunt in de nachten van 12/13 en 14/15 december ook meteoren zien, al zijn het er dan een stuk minder dan tijdens de maximumnacht van 13 op 14 december.
Gruis van een rotskomeet
De meteoren die we op 13/14 december zien, ontstaan als stofdeeltjes uit de ruimte met grote snelheid onze atmosfeer binnendringen. Door de snelheid waarmee de aarde EN de stofdeeltjes door de ruimte bewegen, vliegen de Geminiden met snelheden van 35 km/s op 100-120 km hoogte door de atmosfeer. De botsingen van de stofdeeltjes met de luchtmoleculen en de verhitting van de lucht rond een stofdeeltje, zorgen voor het ontstaan van het lichtverschijnsel dat wij zien als een meteoor.
De stofdeeltjes van de Geminiden zijn afkomstig van de opmerkelijke planetoïde 3200 Phaethon die soms komeetachtige trekjes vertoont. Dit object is ruim 5 km groot en draait in iets meer dan 523 dagen in een baan om de zon. Het heeft tijdens eerdere omlopen een stofspoor achtergelaten waar de aarde elk jaar rond 14 december doorheen beweegt. Wie zich afvraagt hoe de ‘rotskomeet’ 3200 Phaethon eruitziet, kan met de 3D-printer zelfs een schaalmodel printen (klik hier om een 3D-modelbestand te downloaden).