Sporadische meteoren

Het waarnemen van meteoren is vooral aantrekkelijk tijdens meteorenzwermen wanneer er enkele tientallen meteoren per uur zichtbaar zijn. Buiten de zwermactiviteit om zijn er ook meteoren zichtbaar die we kennen als sporadische meteoren.

Sporadische meteoren kun je beschouwen als een bijna continue ‘achtergrondruis’ die niet samenhangt met de jaarlijks terugkerende meteorenzwermen. Er zijn een zestal radianten voor de sporadische activiteit van meteoren. Het zijn de helion, antihelion, noordelijke– en zuidelijke apex en de noordelijke– en zuidelijke toroidale bronnen (zie de illustratie hieronder). Meteoren die ontspringen uit het punt dicht bij de locatie van de zon aan de hemel, vallen onder de helion-bron (afgeleid van het Griekse ‘helios’, dat zon betekend). Deze meteoren zijn echter niet visueel waarneembaar als gevolg van de helderheid van de zon. De twee toroidale bronnen ontstaan door meteoroïden (stofdeeltjes) die een hoge glooiingshoek hebben met de ecliptica (het baanvlak waarin de aarde om de zon beweegt).

Illustratie van radianten van sporadische meteoren. Met behulp van radarmetingen is met >106.000 meteoren een beeld gekregen van radiantlocaties voor sporadische activiteit (gebaseerd op data van Kero et al., 2012). Tevens zichtbaar zijn de radianten van drie reguliere meteorenzwermen (Perseïden, Geminiden en Orioniden), die een veel geconcentreerde activiteit hebben. De inzet met de aarde (rechts) geeft ter referentie een beeld van de ligging van de bronnen aan de hemel ten opzichte van de aarde.

Interessant voor de visueel waarnemer

Voor de visuele waarnemer zijn de apex- en de antihelion-bronnen de voornaamste bronnen voor waarneembare sporadische activiteit. In tegenstelling tot de compacte radianten van de jaarlijkse meteoorzwermen, zijn de radianten van deze bronnen een stuk omvangrijker. Ze bestrijken gebieden aan de hemel van  ruim 20×20 graden en omvatten soms meerdere sterrenbeelden. Met kennis van de ligging van deze plekken gedurende de nacht aan de hemel, kan een waarnemer de sporadische meteoren onderscheiden van zwermmeteoren.

Gedurende de nacht is de voornaamste bron voor sporadische meteoren de antihelion radiant. Deze meteoren ontstaan uit stofdeeltjes die in een baan om de zon draaien en de baan van de aarde loodrecht onderscheppen.  Aan de hemel ligt deze radiant op de ecliptica en zo’n 195 graden ten oosten (of 165 graden ten westen) van de zon, praktisch recht tegenover de zon. Hierdoor komt de radiant net na zonsondergang op in het oosten en blijft het de gehele nacht aan de hemel staan. Rond 01:00 uur plaatselijke tijd is het aantal sporadische meteoren maximaal, afhankelijk van je waarneemlocaties. De stofdeeltjes raken de aarde vanaf de zijkant, waardoor hun snelheden niet zo hoog zijn als voor sommige zwermmeteoren. Dat deze radiant overigens niet precies recht tegenover de zon ligt, op 180 graden, is een effect dat ‘apex aantrekking’ wordt genoemd. De beweging van de aarde zorgt er voor dat de radiant van deze sporadische bron verschoven is in de richting waar de aarde in beweegt.

De twee apex-bronnen ontstaan door stofdeeltjes die in een retrograde beweging om de zon draaien (in tegengestelde richting dan de aarde). Hierdoor worden deze deeltjes als het ware ‘opgeveegd’ terwijl de aarde langs haar baan om de zon beweegt. Er is een gebrek aan stofdeeltjes met een lage inclinatie en daarom heeft deze bron een dubbele radiant die op te splitsen is in de noordelijke- en zuidelijke apex-bronnen. Ze liggen ruwweg 15 graden noord en zuid van de ecliptica, en 90 graden ten westen van de zon. Dat betekend dat deze bron van sporadische meteoren pas actief wordt na middennacht plaatselijke tijd. Je ziet deze sporadische daarom voornamelijk in de vroege uren voor zonsopgang wanneer de radiant langzaam hoger aan de hemel klimt. In vergelijking met de antihelion meteoren zijn deze sporadische meteoren juist snel met langere sporen als gevolg van hun hogere snelheid door de ‘frontale botsing’ met de aarde.

 

Sporadische activiteit in relatie tot de aarde. De bronnen van sporadische meteoren hangen samen met de locatie van de waarnemer in relatie tot de beweging van de aarde en de richting waar de meteoroïden vandaan komen.

Lage activiteit

De sporadische activiteit is overigens bijzonder laag. Met het blote oog zie je slechts vijf meteoren per uur. Dat maakt deze meteorenactiviteit niet noemenswaardig voor de recreatieve meteoorwaarnemer. Voor gevorderde meteoorwaarnemers is de sporadische activiteit interessant omdat de sporadische meteoren aan verschillende bronnen aan de hemel te koppelen zijn.

Lees verder:

 


Bron \\ ‘Sporadic Meteors’ door Robert Lunsford, Spaceweather.com