Meteorieten

Een meteoor (‘vallende ster’) ontstat als een klein stukje kosmisch materiaal met het formaat van een zand- of rijstkorrel verbrand in de dampkring. Soms is dat deeltje wat groter (centimeters tot enkele decimeters) en is een vuurbol zichtbaar. In enkele gevallen overleeft een deel van de oorspronkelijke materiaal de tocht door de dampkring en komt het restant op aarde terecht. De fragmenten die dan inslaan op het aardoppervlak noemen we de meteorieten.

Inmiddels kunnen we in Nederland met simultane waarnemingen van een helder vuurbol ook uitrekenen of er nog materiaal is overgebleven. Als dat het geval is, dan kan bepaald worden waar dat materiaal in een strooiveld op de grond is neergekomen. Gemiddeld eens per 1 á 2 jaar wordt er boven Nederland of België een vuurbol waargenomen waarvan de berekeningen suggereren dat er materiaal is overgebleven. Dit geeft in veel van die gevallen aanleiding voor zoekacties in het veld om de mogelijke meteorieten terug te vinden. Veel meteoorwaarnemers zijn daarom van mening dat het slechts een kwestie van tijd is totdat een nieuwe Nederlandse meteoriet op deze manier gevonden gaat worden.

Herkenning van meteorieten

Fragment van de Nederlandse ‘Glanerbrug’ meteoriet, met smeltkorst. Foto: Urijan Poerink

De identificatie van een meteoriet is een complex proces. Toch zijn er een aantal kenmerken waaraan een meteoriet te herkennen is. Een vers gevallen meteoriet bezit een zwarte, relatief gladde smeltkorst van enkele tienden van een millimeter dik. Deze smeltkorst kan op relatief korte termijn verdwijnen door invloeden van buitenaf. De snelheid waarmee dit gebeurt, is afhankelijk van het materiaal waaruit de meteoriet is opgebouwd. Een ‘verse’ meteoriet onderscheidt zich ook op een aantal andere punten van aards gesteente. In veel gevallen is er dus nog iets van een smeltkorst waarneembaar. De steenmeteoriet is in 99 van de 100 gevallen ook magnetisch. Wanneer de steen dus niet met een magneet kan worden aangetrokken is het al bijna zeker geen meteoriet (maar er zijn uitzonderingen). De meeste steenmeteorieten zijn ook redelijk vast van structuur. Een steen die, wanneer men hem vastpakt, in stukjes uiteenvalt, zal in veel gevallen geen meteoriet zijn. Zeer waarschijnlijk had hij dan ook de val door de dampkring niet overleefd. Wil je weten waar je op moet letten? Bekijk de determineerhulp op de pagina ‘Meteoriet of niet?‘.

Vaststellen van de authenticiteit

Zekerheid over de echtheid van een meteoriet kan echter alléén gegeven worden door nader onderzoek van een deskundige van een geowetenschappelijk onderzoeksinstituut. Die onderzoekt een meteoriet bijvoorbeeld aan de hand van een afgezaagt, transparant stukje van de oorspronkelijk massa: een zogenaamd slijpplaatje. Indien hierin bijvoorbeeld chondrulen worden aangetroffen dan betreft het een chondriet, ofwel een type steenmeteoriet. Zo zijn er met een microscoop verschillende structuren te herkennen waarmee het soort gesteente en zo het type meteoriet bepaald kan worden. De geologische eigenschappen van een meteoriet vertellen dus een belangrijk verhaal over het materiaal en zijn mogelijke oorsprong in het zonnestelsel. Wanneer het echter geen steenmeteoriet betreft maar een metaalachtiger voorwerp, dan kan een stukje van de oorspronkelijke massa afgezaagt worden waarna het zaagvlak wordt gepolijst en geëtst met een zuur. Als vervolgens het zogeheten Widmannstättenpatroon wordt aangetroffen, dan betreft het een ijzermeteoriet. Op deze manier kunnen verschillende identificatiestappen worden doorlopen om te bepalen of een object een meteoriet is, en zo ja, wat voor type het is.

Meteorieten zijn wetenschappelijk gezien erg interessante objecten vanwege hun ouderdom, samenstelling en oorsprong. Geologische kenmerken van het materiaal geven een bijzonder perspectief op de ontwikkeling van de rotsachtige hemellichamen in het zonnestelsel. Dat onderzoek is niet alleen weggelecht voor wetenschappelijk onderzoekers. Ook voor amateurs is het mogelijk om aan meteorieten onderzoek te doen. Met behulp van dun geslepen plakjes gesteente, zogenaamde slijpplaatjes, kun je onder een petrologische microscoop meteorieten classificeren en tal van bijzondere structuren herkennen.

Meteoriet gevonden?

Naar schatting wordt, zelfs in het dichtbevolkte Nederland, maar een kleine fractie gevonden van alle meteorieten die hier neerkomen. Dat is niet zo verwonderlijk omdat de vuurbol die de meteorietval aankondigt vaak verscholen gaat achter bewolking of onopgemerkt blijft bij daglicht. Bovendien is een groot deel van ons land ongeschikt om snel meteorieten te herkennen. Wie denkt een meteoriet gevonden te hebben, kan contact opnemen met de deskundigen bij het Meteoriet Documentatie Centrum van de Werkgroep.

Lees verder: