Ze zijn dit seizoen weer door verschillende waarnemers gesignaleerd: de mooie lichtende nachtwolken of ‘noctilucent clouds’ (NLCs). Het verschijnsel ontstaat door fijnstof hoog in de atmosfeer dat onder meer afkomstig is van meteoren.
Lichtende nachtwolken zijn geen gewone wolken, maar wolken van vooral klein ijskristallen op 75 tot 85 kilometer hoogte, dicht bij de ‘rand’ van de dampkring. Lichtende nachtwolken komen alleen voor tussen eind mei en half augustus in de uren na zonsondergang of voor zonsopkomst. Ze zijn dan een paar uur lang aan de noordelijk hemel zichtbaar. Het is een vrij zeldzaam verschijnsel dat onregelmatig optreedt en in sterkte varieert. Je moet dus wat geluk hebben om ze te zien.
Buitenaardse invloeden
De herkomst van deze wolken moet gezocht worden in minuscule stofdeeltjes die deels een kosmische oosprong hebben, want op een hoogte van 70-100 km verbranden ook de meeste meteoroïden die de dampkring binnendringen. De ‘meteoorrook’ op deze hoogte bestaat uit minuscule deeltjes van 20-70 nm die te klein zijn om zichtbaar te zijn, maar ze fungeren als condensatiekernen waarop zich onder bepaalde omstandigheden bij een temperatuur tussen -90 en -145 °C ijskristalletjes vormen. Ook asdeeltjes na grote vulkaanuitbarstingen kunnen bijdragen aan de lichtende nachtwolken. Dankzij het fijnstof ontstaan ijle ijswolken op een gemiddelde hoogte rond de 85 kilometer.
Wij kunnen die ijle ijswolken alleen ’s nachts zien (doorgaans tussen 23:00-03:00 plaatselijke tijd), als ze zich boven de noordelijke horizon bevinden en de zon niet ver onder de horizon staat, zo’n slechts 6°-16°. Onder deze omstandigheden is de geometrie geschikt om de wolken aan te lichten. Lichtende nachtwolken zie je overigens het beste vanaf noordelijk breedtegraden (50°-65° NB), onder de 50° zijn ze slecht zichtbaar.
Hoe herken je ze?
Lichtende nachtwolken zijn goed te onderscheiden van gewone wolken. Gewone wolken komen niet hoger dan zo’n 15 kilometer en worden ‘s nachts niet door de zon verlicht en blijven grijsgrauw of geheel donker. Lichtende nachtwolken zijn scherper getekend dan bijvoorbeeld cirruswolken en vertonen een zilverachtige glans en kunnen wit of lichtblauw zijn. De wolkenslierten hebben een ribbel- of vezelstructuur en zijn dusdanig ijl dat zelfs heldere sterren door de wolken heen zichtbaar zijn. Binnen korte tijd kunnen de nachtwolken ook van vorm veranderen, aangezien er op die grote hoogte sterke luchtstromingen voorkomen.
Meer lezen:
Teksbijdrage: Urijan Poerink